SHREK - ΣΡΕΚ

Βαθμολογία: 4/5

Σε μια βαλτώδη οικία, στην καρδιά του δάσους, ζει ο Σρεκ, ένα κακάσχημο, μοναχικό και κυνικό τέρας (Ogre). Ο Σρεκ αναστατώνεται από τη ξαφνική εισβολή στην οικεία του ενός πλήθους χαρακτήρων γνωστών παραμυθιών, όπως ο Πινόκιο, η Χιονάτη, ο Kακός Λύκος, και άλλοι πολλοί, οι οποίοι βρήκαν καταφύγιο εκεί προκειμένου να γλυτώσουν από το μοχθηρό λόρδο Φαρκουάντ (Farquaad) που τους έχει επικηρύξει. Ο Σρεκ για να διώξει τους ενοχλητικούς «συγκατοίκους» του και να ξαναβρεί την ηρεμία του δέχεται την πρόταση του Φαρκουάντ να ελευθερώσει την μέλλουσα νύφη του λόρδου, την όμορφη πριγκίπισσα Φιόνα,  από τον μακρινό επικίνδυνο πύργο στον οποίο βρίσκεται φυλακισμένη. Ο Σρεκ παρέα με ένα φλύαρο και επίμονο γαϊδαράκο ξεκινούν για το κάστρο στο οποίο ο δράκος κρατάει αιχμάλωτη την Φιόνα.

Το Shrek είναι μια διάσημη και βραβευμένη ταινία κινουμένων σχεδίων της Dreamworks με εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ που απευθύνεται τόσο σε μικρούς (5+) όσο και μεγάλους θεατές. Η ταινία κυκλοφόρησε το 2001 και κέρδισε το Oscar στην κατηγορία Best Animated Picture το 2002. Αν και αρκετά παλιά η ταινία, παρακολουθείται εξίσου ευχάριστα σήμερα. Είναι μία τεχνολογικά πρωτοποριακή για την εποχή της ταινία κινουμένων σχεδίων που βασίζεται σε γνωστούς ήρωες παραμυθιών,  οι οποίοι όμως διακωμωδούνται και δίνεται μια διαφορετική αστεία εικόνα του φανταστικού τους κόσμου. Η υποτιτλισμένη εκδοχή της είναι εξαιρετική κυρίως λόγω του Eddie Murphy που ερμηνεύει τον διασκεδαστικό χαρακτήρα του γαϊδουράκου που κλέβει την παράσταση. Το γαϊδουράκι περπατάει, κοιμάται και γενικότερα κινείται περισσότερο σαν σκύλος παρά σαν γαϊδουράκι. Αυτό ίσως σχετίζεται με την προσπάθεια της αφήγησης να κατασκευάσει έναν χαρακτήρα πιο οικείο στους ανθρώπους, όπως είναι ο σκύλος, ο οποίος συμβολίζει την εμπιστοσύνη και τη φιλία.

Η αληθινή αγάπη είναι το κεντρικό θέμα για το οποίο μιλάει η ταινία. Η "πανέμορφη" πριγκίπισα Φιόνα είναι «μαγεμένη» και κάθε βράδυ μεταμορφώνεται σε άσχημο τέρας (Ogre), το θηλυκό αντίστοιχο του Σρεκ. Τα μάγια θα λυθούν μόνο με ένα φιλί από αυτόν που θα την αγαπήσει πραγματικά. Καθόλου πρωτότυπη ιστορία, καθώς ένας μεγάλος αριθμός ταινιών κινούμενων σχεδίων ασχολείται με την αναζήτηση της αληθινής αγάπης. Τότε πώς εξηγείται η τεράστια επιτυχία του Σρεκ; Ένα από τα μυστικά της επιτυχίας κρύβεται στην αποσύνδεση της αγάπης από την αισθητική και ειδικότερα την εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου (ή καλύτερα του τέρατος). O Σρεκ είναι ανασφαλής εξαιτίας της εξωτερικής του εμφάνισης, γι αυτό και είναι απομονωμένος στο σπίτι του στον βάλτο, για να μην πληγωθεί. Αυτό φαίνεται και από την ατάκα του Σρεκ προς τον γάιδαρο: "Μην κρίνεις κάποιον από την εξωτερική του εμφάνιση". Επιπλέον, η ταινία επιδιώκει να τονίσει τη συνθετότητα του εσωτερικού κόσμου των τεράτων (ή καλύτερα των ανθρώπων) με την παρομοίωσή του με το κρεμμύδι και τα διαφορετικά επίπεδα που έχει. 

Αυτή η θεματική βέβαια είναι ήδη γνωστή από τη διάσημη ιστορία "Η Πεντάμορφη και το Τέρας" (1991). Εδώ όμως υπάρχει μια σημαντική αντιστροφή. Συγκεκριμένα, η πριγκίπισσα Φιόνα μεταμορφώνεται, όπως μεταμορφώθηκε σε πρίγκιπα το τέρας της πεντάμορφης λόγω της αληθινής αγάπης, ωστόσο, η Φιόνα μεταμορφώνεται οριστικά σε τέρας και όχι σε όμορφη πριγκίπισα. Αυτό κάνει το Shrek ιδεολογικά πιο ισχυρό και ριζοσπαστικό από την "Πεντάμορφη και το Τέρας" αναφορικά με την αποσύνδεση της αγάπης με την ομορφιά και την αισθητική. Επιπλέον, ο τρόπος που γίνεται η μεταμόρφωση είναι μη αναμενόμενος και καθόλου γλυκανάλατος. Συνολικά, η συμβατική ομορφιά διακωμωδείται και εξοβελίζεται από την αφηγηματική επικράτεια της ταινίας, και αυτό είναι ένα από τα μυστικά της επιτυχίας της. Μπορούμε να πούμε ότι αμφισβητείται η παραδοσιακή σύνδεση της ομορφιάς και της αισθητικής γενικότερα με το γυναικείο φύλο. Ωστόσο, η αγάπη φυσικοποιείται και εξιδανικεύεται. Επιπλέον, κυκλοφορεί αποκλειστικά μέσα στο δυτικό κανονιστικό ετεροφυλοφιλικό πλαίσιο.

Το φύλο είναι λοιπόν μια σημαντική θεματική της ταινίας. Αυτό γίνεται φανερό και από το ότι η πριγκίπισσα Φιόνα διαφέρει κατά πολύ από τις άλλες "ροζ" πριγκίπισσες των παραμυθιών καθώς είναι δυναμική και με χιούμορ. Μάλιστα γνωρίζει και πολεμικές τέχνες, με τις οποίες εξουδετερώνει τη συμμορία του Ρομπέν των δασών με κινήσεις που παραπέμπουν στη διάσημη ταινία Matrix. Επιπλέον, οι χαρακτήρες του Ρομπέν και των συντρόφων του παραπέμπουν στη γνωστή σατυρική ταινία του Mel Brooks  "Robin Hood: Οι Ηρωες Με Τα Κολάν". Οι έμμεσες αναφορές σε επιτυχημένες και αγαπημένες ταινίες της μαζικής κουλτούρας είναι μια έξυπνη αφηγηματική στρατηγική του Shrek, καθώς με αυτόν το τρόπο εξασφαλίζει τη συμπάθεια του κοινού. Αστεία είναι και η έμμεση αναφορά στο γνωστό πίνακα του Botticelli «H γέννηση της Αφροδίτης», ο οποίος κρέμεται στο δωμάτιο του λόρδου Φαρκουάντ, μόνο που στη θέση της Αφροδίτης έχει βάλει τον εαυτό του (Η γέννηση του Φαρκουάντ...). 

Ακόμη μία σημαντική θεματική της ταινίας είναι και η σχέση ανάμεσα στη λογική και τη φαντασία. Ο λόρδος Φαρκουάντ έχει οργανώσει το βασίλειό του αυστηρά με βάση τους κανόνες τις λογικής, όλα είναι υπολογισμένα και τακτοποιημένα. Έτσι εξηγείται το μίσος του για τους παραμυθένιους χαρακτήρες τους οποίους επιιθυμεί να αιχμαλωτίσει και εξαφανίσει. Η αφήγηση σαφώς προσπαθεί να κάνει το κοινό να συμπαθήσει τους παραμυθένιους χαρακτήρες, που ήδη συμπαθεί καθώς τους γνωρίζει, ωστόσο στο τέλος η ταινία κλείνει με ένα πάρτυ στο οποίο συμμετέχουν άνθρωποι και παραμυθιένιοι χαρακτήρες, οι οποίοι τραγουδάνε και χορεύουν το "I Am A Believer" των "The Monkees", συμφιλιώνοντας τελικά τη λογική με τη φαντασία. Η εξουσία του λόρδου συναρθρώνεται με την αυστηρά υπολογιστική λογική, η οποία είναι βαρετή και στραγγισμένη από συναισθήματα, φαντασία και χαρά. Αναφορικά με τη θεματική της εξουσίας, η αφήγηση κατακρίνει την καταπιεστική πολιτική του λόρδου Φαρκουάντ, η οποία είναι αλαζονική και συγκεντρωτική, αποκλειστικά στο πρόσωπό του. Η δράκαινα, όμως, στο τέλος τρώει τον Φαρκουάντ απελευθερώνοντας το λαό,  οποίος παρτάρει και ίσως γιορτάζει μια άλλη μορφή κοινωνικής ζωής με οριζόντιες ισότιμες σχέσεις.

Επιλεκτικές κριτικές και στοιχεία για την παραγωγή της ταινίας:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%81%CE%B5%CE%BA 

https://www.imdb.com/title/tt0126029/

https://www.athinorama.gr/cinema/movie/srek-1006526.html

https://www.cine.gr/film.asp?id=2261&page=4

http://www.cinemanews.gr/v5/movies.php?n=191 

http://www.in.gr/2002/04/01/entertainment/shrek-kritiki/